Gvozdena vrata netaknute prirode

U severoistočnom delu naše zemlje, na granici sa Rumunijom, nalazi se najveći Nacionalni park u Srbiji, koji se prostire na površini od oko 63.608 hektara. 

Nacionalni park Đerdap obuhvata uzani, šumoviti, brdsko-planinski pojas širine od dva do osam kilometara, sa dijapazonom nadmorskih visina od 50 do 800 metara nadmorske visine. Pod okrilje Nacionalnog parka Đerdap spada 100 kilometara desne obale Dunava, od Golupca do Karataša kod Kladova, te se ovaj park često naziva rečnim nacionalnim parkom, čiji je deo najduža klisura probojnica u Evropi. Njen nastanak se pripisuje sukcesivnom usecanju Dunava u planinski masiv Karpata, ostavljajući strmo i gotovo vertikalno priobalje. Prema tumačenju Jovana Cvijića, pre deset miliona godina panonski i vlaško-pontijski basen bili su ispunjeni morima, koja su bila odvojena niskim karpatsko-balkanskim planinskim vencem, dok je između njih postojala veza u vidu moreuza, današnji tok Dunava. Đerdapsku klisuru, koju nazivaju i „Gvozdena vrata“ čine četiri klisure: Golubačka, Sipska, Kazan i klisura Gospođin vir.

Priobalje Dunava bilo je nastanjeno još u neolitu i život u kontinuitetu na ovom prostoru traje milenijumima, te je  klisura bogata arheološkim nalazištima iz praistorije, Rimskog limesa, srednjeg veka, a naznačajniji spomenici kulture  su: Lepenski vir, Golubački grad, Dijana Karataš i Trajanova tabla, saznajemo od Jelene Bujdić Krečković iz NP Đerdap.

Pored arheološkog značaja, Đerdap je svojevrstan prirodjački muzej na otvorenom. Prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta biljaka, životinja i gljiva, 43 vrste na području nacionalnog parka su strogo zaštićene, a čak 124 zaštićene. Na prostoru nacionalnog parka preovlađuju visoke šume, dok je niskih šuma, šikara i šibljaka znatno manje. Ovaj teren je idealno stanište brojnoj divljači, poput divokoza, jelena, divljih svinja i muflona...

Obala Dunava i danas je najatraktivniji deo Nacionalnog parka Đerdap, te se vikend naselja najčešće nalaze na reci. “Najčešće je reč o naseljima mešovitog tipa, u kojima se nalaze vikendice, ali i stalno nastanjeni žitelji“, kaže za „Vikendicu“ Nenad Radaković, rukovodilac Službe nadzora u Javnom preduzeću „NP Đerdap“. On navodi da, pošto je reč o naseljima sa stalno naseljenim stanovništvom, raspolažu adekvatnom komunalnom infrastrukturom. Takođe, stanovnici i vikendaši imaju mogućnost da razvrstavaju otpad, pošto su na terenu NP Đerdap pored kontejnera, postavljene i žičane korpe za prikupljanje pet ambalaže. JP “NP Đerdap” poslednjih nekoliko godina organizovalo je akcije čišćenja, kojoj  se priključivalo loklano stanovništvo.

“Akcije postoje, ali pre svega, svojim načinom života treba da doprinesemo očuvanju nacionalnog parka” – kaže Slavko Trifunović, vlasnik vikendice i splava u naselju u Porečkom zalivu. Ovo mesto koje danas broji stotinjak kuća, odabrao je pre više od 35 godina, zbog, kako kaže, povoljne ruže vetrova. Strastveni pecaroš na svojoj vikendici provodi osam-devet meseci godišnje, pošto je zimi pristup vikendici gotovo onemogućen, zbog lošeg i dotrajalog puta.

Slično naselju u Porečkom zalivu je i naselje Dedine kod Golupca, koje je većinski stalno naseljeno, te je uredno komunalno opremljeno. Jedna od vikendašica je Milica Bogdanović iz Zemuna, koja voli da svoje slobodne dane provodi upravo ovde – “Kada je lepo vreme dolazim minimum dva-tri puta mesečno, priroda je predivna” .  

Kao veliki problem nadležni u JP „NP Đerdap“  izdvajaju nelegalne objekte, koji često ne zadovoljavaju propisane uslove za izgradnju na teritoriji zaštićenog područja i naknadnom legalizacijom teško ih je uklopiti u prirodni ambijent, te stoga preporučuju da se pre početka bilo kakve izgradnje pribave neophodne dozvole. “NP Đerdap ima problema sa takozvanim ljubiteljima prirode koji na nelegalan način zauzimaju zemljište, grade nelegalne objekte i pored upozorenja i dobijanja rešenja i prijava ne menjaju svoje loše navike.” – kaže Nenad Radaković.

Jedan od načina za suzbijanje loših navika vikendaša, ali i izletnika, jeste stalna prisutnost čuvara zaštićenog područja na terenu, koji u skladu sa propisima koji regulišu oblast zaštite prirode u nacionalnom parku procesuiraju prijave nadležnim organima. Ova mera je primenjiva kada je šteta već načinjena, dok pitanje trajnog očuvanja prirode i autentičnosti nacionalnih parkova širom Srbije i dalje ostaje otvoreno. 

Pecaroška oaza 

Nije retkost da posetiocioma Porečkog zaliva prvi utisak ostavi neodoljiv miris riblje čorbe koji dopire iz neke od mnogobrojnih vikendica. Iako se zaliv prostire na 150 hektara, u letnjim mesecima nije lako pronaći mesto odakle ćete zabaciti udicu. Ribolovci kažu da je ovo mesto dobro za sve vrste ribe, pogotovo šarana, smuđa i soma. Ljubav prema reci je i našeg sagovornika Slavka dovela ovde, koji je pored vikendice u kojoj boravi, napravio i splav: „Želja mi je bila da budem na vodi, odrastao sam uz reku, a sad, kad sam u penziji  mogu bez ograničenja da uživam u lepoti Poreča.”

Porečki zaliv je ocenjen kao područje u kome vredi ulagati u razvoj turizma, te postoji ideja da se u bližoj budućnosti ovde sagradi nautički centar.

Nažalost, velika popularnost ovog kraja uzima svoj danak. Izletnici za sobom ostavljaju veliku količinu smeća, pogotovo plastičnih flaša, koje ugrožavaju ishranu migratornih ptica, čije je ovo stanište u zimskom periodu. 

Pogled na Dunav 

Na 1041. kilometru desne obale Dunava nalaze se Dedine, vikend naselje sa izvorom pitke vode Točurak i pastrmskim ribnjakom. Ovaj deo toka Dunava je veoma pogodan za jedrenje.

U pitanju je naselje koje je stalno naseljeno, a jedna od retkih vikendašica Milica, koja iz Zemuna, gde živi, često dolazi ovde, kaže: „Ova vikendica je pripadala mom pradedi, i drago mi je što je izabrao baš ovo mesto. Nema ništa lepše od odmora na reci“.

Kilometar nizvodno od Dedina, nalazi se Golubačka tvrđava, koja se smatra najlepšim i najbolje očuvanim spomenikom srednjovekovne vojne arhitekture. Na tom mestu, nekada se nalazilo Rimsko utvrđenje koje datira iz prvog veka n.e., koje se tokom burnih ratnih godina urušilo, te je u srednjem veku podignuto novo utvrđenje.