Čovek je oduvek bio deo prirode, njen poseban deo – poseban po svojoj moći da razume ono što vidi i da to zabeleži i razvrsta. Čovekova moć je velika i sve više raste i razvija se sa razvojem tehnologije – postao je gospodar prirode.

Prvobitno čovekovo stanište je bila priroda, sve njegove aktivnosti su se odvijale u njoj i sve potrebno za preživljavanje je dolazilo iz nje. S vremenom je čovek prestao da luta i da živi nomadskim životom.

Od tog trenutka, društvena organizacija postaje složenija i rađa se civilizacija. Iako je čovek veoma mlad gospodar planete Zemlje, u tom kratkom periodu on je preobrazio lice Zemlje u neverovatnoj meri. On može smišljeno da promeni svaki deo životne sredine i da kontroliše sve što živi i raste u svim plodnim oblastima sveta. Ali, životni splet svake prirodne zajednice, taj međusobno isprepletani odnos tla, klime, biljaka i životinja tako je osetljiv da se celina menja čim se jedan njen deo nasilno izmeni ili jedna nit uzajamnih veza iznenada prekine. Čovek je veliki graditelj, umetnik i mislilac, ali je poslednjih deset hiljada godina isto tako mnogo toga i uništio, poremetio i istrebio. Sila koja omogućava ljudima da stvaraju, ista je ona koja im omogućava i da uništavaju.

Prema istraživanjima, čovekovo oko je najbolje prilagođeno zelenoj boji koja je najzastupljenija u prirodi. Kao boja biljnog sveta u kom biljka predstavlja život, ona je boja mladosti, nade u postojanje i rast – boja optimizma. Zelena je boja prirode, a priroda je melem za čovekov duh i telo. Zbog tako dobre prilagođenosti oka i ne zapaža se u kojim količinama je zelena boja zastupljena u životnoj sredini. Tek pojavom velikih gradova, ona postaje deficitarna. Ljudi su sami sebi oduzeli zelena prostranstva zarad napretka civilizacije koji ih je zatvorio u sive kaveze. Prosvećeni ljudi su počeli da shvataju da svet ipak nije neiscrpan "rog izobilja".

Danas su u svetu ulaganja u očuvanje prirode, njen oporavak, zaštitu i promišljeno korišćenje njenih resursa vrlo značajna. Princip održivog razvoja je prisutan u svim oblastima i predstavlja način da buduće generacije imaju uvida u dobra koja priroda pruža. Najistaknutiji mislioci zalažu se za očuvanje obnovljivih izvora energije i zaštitu života u prirodi, ne samo zato što su oni dragoceni i lepi, već što sveukupni sklad, pa i sam opstanak ljudske vrste zavisi od toga.

Sada, kada je čovek toliko toga postigao u svim aspektima savremenog života, malo ko ima svoje drvo i hlad ispod njega. Sada su retka mesta gde nema uticaja civilizacije, ali su vrlo cenjena zato što ljudi počinju da traže prostore gde će, makar na kratko, biti što udaljeniji od gradske vreve. Samim tim, jer drugačiji način povratka prirodi gotovo da nije ni moguć, kao najpovoljnija opcija, nastaju atraktivna izletišta, kampovi, škole u prirodi i vikend-naselja.

Veza između prirode i čoveka

Priroda predstavlja početak svega i u odnosu na nju sve nastaje. Postoje dva stava kada se govori o ponovnom uspostavljanju veze između prirode i čoveka.

Prvi bi bio povratak prirode čoveku, koji predstavlja ozelenjavanje urbanih gradskih celina u kojima su prirodne oaze prava i velika retkost. Pri oblikovanju urbane sredine trebalo bi koristiti oblike iz prirode i težiti povratku svega što ima veze sa prvobitnom životnom sredinom čoveka i njegovim staništem.

Drugi stav prilikom uspostavljanja veze između čoveka i prirode bi bio povratak čoveka prirodi. Ti pokušaji su više ili manje uspešni, ali u svakom slučaju su mnogobrojni i različiti. Individualne kuće i vikendice u prirodi, tačnije u područjima koja nisu naseljena i koja služe kao beg od urbanog, predstavljaju i individualne pokušaje. Javljaju se i druge mogućnosti kao što su izgradnja rekreativnih centara, banjskih lečilišta, planinarskih domova, hotelskih kompleksa, škola u prirodi, izletišta, kampova različitih namena ili samo artikulisanje terena radi lakše dostupnosti sa zarad edukacije, rekreacije, relaksacije, a sve to u skladu sa prirodnim okruženjem, poštovanjem prirodnih principa i nenarušavanja postojećeg.

Vikend-naselja

Vikend-naselja su sve popularnija i privlače sve više pažnje savremenog čoveka. Savremon čoveku je preko potreban odmor od užurbanog načina života. Njegovo biće vapi za svežim prostorom, makar i samo na jedan dan, i baš tada se on ponovo okreće prirodi.

Naselja u prirodi predstavljaju beg od prenatrpanih, često sivih i sumornih naselja. Sa zelenom bujicom flore, rekama, jezerima, planinama i sopstvenom mikroklimom ona su nezamenjiv lek protiv stresa. Upravo zato se prema njihovom planiranju mora pristupiti sa puno promišljanja i pažnje. Prostorni koncept, forma i materijalizacija ovih naselja treba da su u skladu sa prirodnim okruženjem i pejzažom. Objekte treba oblikovati savremenim arhitektonskim izrazom sa tradicionalnim elementima, horizontalno postavljenim na terenu sa malom spratnošću, koristeći arhitektonsko nasleđe i prirodne autohtone materijale. Izgradnja, rekonstrukcija ili bilo koja intervencija u vikend-naseljima trebalo bi da je u skladu sa principima ekološke gradnje. Time bi se dobili zdravi objekti, funkcionalni, energetski ekonomični i atraktivni. Integracijom samog naselja u prirodni ambijent uspostavlja se međusobni dijalog i težnja ka postizanju jasnog i jedinstvenog prostora. Genius loci, duh mesta, određuje morfologiju i izgled objekata i naselja.

Sam cilj stvaranja vikend-naselja i naselja u prirodi je prijatan ambijent koji služi za odmor i okrepljenje čoveka. Ova naselja moraju tako da se planiraju da u arhitektonsko-oblikovnom i fizičkom smislu zadovolje jedan osnovni kriterijum, a to je da se svojim formama i oblicima, materijalima i bojama maksimalno uklope u prirodni ambijent lokacije, da ga očuvaju, odnosno da čine njen organski deo. Poštovanjem osnovnih načela u stvaranju ovakvih celina stvara se pozitivni dijalog između čoveka i prirode od kojeg obe strane imaju koristi.

Autori: Dejan Jorganović, Žolt Takač